پیشگیری پشتوانه سلامت اجتماعی

نویسنده: مهناز پیشدار، مدیرعامل انجمن مهرورزان و کارشناس حوزه اعتیاد و آسیب‌های اجتماعی امروزه آنچه موجب می شود افراد از زندگی خود رضایت داشته باشند و احساس خوشبختی نمایند این است که بدانند چه توانایی­هایی دارند، بتوانند در مواقع مواجه با مشکل، آن را حل کنند و یا با آن کنار بیایند، شغلی داشته باشند و در فعالیت های اجتماعی شرکت کنند. در واقع باید سلامت افراد همیشه ارتقا پیدا کند.
تعاریف سلامت و ارتقای سلامت تحول بزرگی در زندگی بشر و برنامه­های پیشگیرانه ایجاد نموده است. از نظر سازمان جهانی بهداشت سلامت عبارت است از وضعیت کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط عدم وجود بیماری و ناتوانی. به عبارت دیگر سلامت حالتی از آسایش هیجانی و رفاه اجتماعی است که فرد به توانایی­های خود پی می­برد. مطابق با تعریف سلامت، امروزه آنچه موجب می شود افراد از زندگی خود رضایت داشته باشند و احساس خوشبختی نمایند این است که بدانند چه توانایی­هایی دارند، بتوانند در مواقع مواجه با مشکل، آن را حل کنند و یا با آن کنار بیایند، شغلی داشته باشند و در فعالیت های اجتماعی شرکت کنند. در واقع باید سلامت افراد همیشه ارتقا پیدا کند.

ابعاد سلامت در پیشگیری
 

1- سلامت وابسته به فرد
 

سلامت وابسته به فرد یعنی ویژگی­هایی که اگر در فرد وجود داشته باشد می توان گفت آن فرد سالم است. در واقع یک فرد باید از نظر جسمی، روانی، هیجانی، اجتماعی، معنوی و حتی جنسی سالم باشد.

2- سلامت وابسته به اجتماع
 

اجتماع سالم، اجتماعی است که مردم از سرپناه، غذا، درآمد و امکانات مناسب و عادلانه ای برای رشد بهره مند هستند. اجتماع سالم موجب افزایش سلامت فردی می شود. در واقع اجتماع سالم موجب رشد همه ابعاد سلامت می شود.

3- سلامت وابسته به محیط
 

منظور محیطی است که مردم در آن زندگی می کنند(محیط زیست) و امکاناتی که از آن بهره مند هستند. مثل مسکن، حمل و نقل، بهداشت، سیستم فاضلاب، آب آشامیدنی سالم و هوای پاک و ... محیط سالم نه تنها در سلامت جسمی بلکه در سلامت روانی تاثیر فراوانی دارد زیرا احساس رضایت از زندگی را در افراد افزایش می دهد.

پیشگیری
 

از نظر بهداشتی، پیشگیری عبارت است از مداخله ای مثبت و اندیشمندانه برای مقابله با شرایط مضر قبل از اینکه منجر به اختلال یا ناتوانی در فرد شود.
و بر طبق نظر مرکز پیشگیری از سوء مصرف مواد پیشگیری به عنوان مجموعه کوشش های ما برای تامین زندگی سالم و سازنده برای همه افراد گفته می‌شود. پیشگیری سبک‌های زندگی سازنده را ارتقاء و بهبود می‌بخشد و ایجاد محیط‌های اجتماعی را تشویق می‌کند که سبک‌های زندگی عاری از مواد را تسهیل می‌کند.
برنامه پیشگیرانه موفق منجر به کاهش در مرگ و میرهای مربوط به ترافیک، خشونت، ایدز و دیگر بیماریهای مقاربتی جنسی، هپاتیت، تجاوز، حاملگی در نوجوانی، سوء رفتار با کودک، سرطان، بیماری کلیوی و قلبی و دیگر مشکلات مربوط به سوء مصرف مواد می‌شود. پیشگیری فرآیند پویایی است که باید مرتبط با هر نسل باشد و استمرار پیدا کند.

برنامه های پیشگیرانه و انواع آن
 

در برنامه های پیشگیری ابتدا باید ارزیابی کرد که گروه هدف در چه وضعیتی از سلامت هستند.
برنامه های پیشگیرانه در سه سطح تقسیم می‌شوند:

Ø پیشگیری اولیه یا سطح اول:
 

به آن دسته از سیاست ها و برنامه هایی که در راستای جلوگیری از وقوع بروز مشکلات طراحی می شوند را "پیشگیری اولیه" می گویند. برای موفقیت در پیشگیری اولیه باید علل و عوامل اعتیاد یعنی عوامل خطر را شناخت و با روش های موثر نسبت به کنترل آن اقدام نمود. آموزش و اطلاع رسانی به جامعه یکی از مهمترین اقدامات به منظور تغییر اعتقاد و نگرش مردم نسبت به مواد مخدر است.

Ø پیشگیری ثانویه یا سطح دوم:
 

پیشگیری از شدت یافتن بیماری در فرد و جلوگیری از شیوع این بیماری در جامعه از طریق درمان زود هنگام آن. هدف از انجام برنامه پیشگیرانه ثانویه این است که میزان شیوع مشکل را در جامعه کاهش داده و از طرفی نسبت به شناسایی افراد معتاد اقدام شود تا میزان آسیب وارده به فرد و یا جامعه حتی المقدور محدود گردد. در این مرحله باید با ساز و کارهایی مناسب نسبت به شناسایی افراد اقدام شود تا به درمان مناسب، کم هزینه و آسان روی آورند.

Ø پیشگیری ثالثیه یا سطح سوم:
 

در مورد معتادانی که علاقه یا انگیزه‌ای برای ترک اعتیاد ندارند و یا هنوز موفق به ترک اعتیاد نشده اند، مصداق دارد . مانند ارائه سوزن و سرنگ رایگان به معتادان تزریقی به منظور پیشگیری ازگسترش بیماری‌های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت B و C
البته یک طبقه بندی دیگری برای برنامه‌های پیشگیری توسط مؤسسه نایدا (NIDA) صورت گرفته است. که مشتمل بر (برنامه‌های همگانی یا عمومی، برنامه‌های انتخابی، برنامه‌های شاخص یا موردی) می باشد.

تاریخچه روش های پیشگیری
 

1. روش ایجاد ترس و نگرانی
 

در گذشته متخصصان بر این تصور بودند که اگر مردم را از مصرف مواد اعتیادآور با شدت بخشیدن به جنبه های منفی آن بترسانند می توانند از مصرف مواد جلوگیری کنند. اما به مرور دریافتند که نه تنها این رویکرد مفید نبوده بلکه مضر نیز می باشد. چرا که اکثر جوانان فوایدی را که دوستانشان به آنها می­گفتند بیشتر قبول می کردند تا جنبه هایی را که در بروشور ها و پوستر های ترسناک و اغراق آمیز می دیدند و به مرور نسبت به پدر، مادر، سخنرانی ها و یا حتی مطالب مکتوب هم بی اعتماد می شدند.

2. روش آگاه سازی
 

در این روش اعتقاد بر آن است که گرایش مصرف مواد اعتیاد آور به دلیل کمبود و یا عدم آگاهی از مشکلات و مضرات مصرف می باشد و اگر به مردم اطلاعات و آگاهی دقیق در این خصوص داده شود، به احتمال زیاد با این مسئله به صورت منطقی تری برخورد خواهد شد. در واقع دادن اطلاعات واقعی بدون ترساندن اغراق آمیز درباره خطرات مصرف مواد موجب تغییر نگرش و در نهایت تغییر رفتار می شود. برای آگاهسازی نیز از نوشتن این گونه مطالب در مجله ها، بروشورها و کتاب و همچنین تهیه فیلم یا پوستر استفاده می شود.

3. روش پرورش عاطفی
 

در این روش برنامه هایی برای پرورش عزت نفس، خودآگاهی، خودشناسی، تصمیم گیری مسئولانه، نحوه برخورد با گروه همسان و مهارتهائی از این قبیل می پردازند.

4. روش جایگزین
 

در این روش افراد را با موقعیت ها و فعالیت هایی که احتمال مصرف مواد را بالا می برد (مثل مهمانی هایی که در آن مصرف مواد آزاد است یا معاشرت با دوستانی که مواد مصرف می کنند) آگاه می سازند و سعی می کنند برای آنها امکاناتی فراهم کند که کمترین خطر را داشته باشد( مثل ایجاد مراکز ورزشی، هنری و فرهنگی، فعالیت های گردشگری علمی و سایر سرگرمی های مفید و مناسب). در واقع با این فعالیت ها سعی بر آن بوده که به نیازهائی نظیر نیاز به آرامش، هیجان طلبی یا صرف انرژی بیشتر پاسخ داده شود.

5. روش محیطی ـ اجتماعی
 

به تدریج غیر از سایر عوامل، به نقش عوامل اجتماعی و محیطی هم توجه شد زیرا این عوامل نقش مهمی در مصرف مواد دارند و باید در برنامه های پیشگیرانه به آن توجه کرد مثل دسترسی به مواد در جایی که در آن زندگی می کنیم.

بهترین روش پیشگیری
 

اعتیاد پدیده ای چند بعدی و برخاسته از شرایط ساختاری علل ارتباطی و ویژگی های فردی است. روند رو به گسترش مصرف مواد مخدر یکی از دغدغه های اصلی جامعه بشری است، اما هنوز راه حل مؤثری برای مبارزه و کنترل آن پیدا نشده است. سالانه دهها هزارنیروی پلیس و نیروی امنیتی در سراسر جهان با صرف امکانات هزینه های فراوان به مبارزه با شبکه های تولید و توزیع موادمخدر می پردازند ولی هنوز از تلاشهای خود نتیجه قابل قبولی به دست نیاورده اند. حتی ایران که در دوران انقلاب اسلامی مبارزه سرسختانه و قابل توجهی را با قاچاقچیان موادمخدر شروع کرده نتوانسته معضل اعتیاد به موادمخدر را ریشه کن کند. از طرفی کاهش سن مصرف کنندگان و تغییر الگوی مصرف مواد از مواد سنتی به مواد شیمیائی و صنعتی تکان دهنده و بیش از پیش قابل تأمل است.
اگر نگاهی واقع بینانه به وضع کنونی معتادان و توزیع موادمخدر در کشور داشته باشیم باید بپذیریم که هیچ کدام از معضلات اجتماعی به اندازه اعتیاد قدرت تخریب جامعه را ندارد و از سویی دیگر عواملی نظیر بیکاری، اختلافات طبقاتی، تبعیض،عدم عدالت اجتماعی، عدم موفقیت در آزمون دانشگاهها و فقر مالی و اجتماعی نیز به اشاعه اعتیاد دامن می زند.
هر روز شاهد مرگ ده ها معتاد درگوشه و کنار هستیم. به همین دلیل کارشناسان اعتقاد دارند که مبارزه با اعتیاد نیازمند همکاری همه جانبه دولت و عزم ملی است.
منبع:خبرگزاری فارس
ارسال توسط کاربر محترم سایت :sukhteh